logo
-A A A+

Dzisiaj : 28 Mar 2024

Imieniny : Anieli, Sykstusa, Jana

Historia Gminy Czernichów

21 Kwi -  10:14 | Historia Gminy | UG Czernichów | 8674


 

Gmina Czernichów
fot. Gmina Czernichów

Tereny dzisiejszej Gminy Czernichów wraz z całą Żywiecczyzną do połowy XV wieku należały do Księstwa Oświęcimskiego. Przez jakiś czas tereny położone w dorzeczu górnej Soły były w posiadaniu rycerskiego rodu Strzałów, a następnie przeszły w ręce awanturników i rozbójników - Skrzyńskich. Skrzyńscy opanowali zamki w Barwałdzie i w Żywcu, na Grojcu oraz na górze Bukowiec w pobliżu Wołka, skąd dokonywali łupieżczych napadów na okolicę, w tym na tereny księstw Oświęcimskiego i Zatorskiego. Mieli też swoje dobra na Słowacji.

Zamek Wołek, podobnie jak zamek na Grojcu był drewniany, na kamiennych fundamentach. Jego część mieszkalną stanowiły dwa pomieszczenia: jedno o powierzchni 100 m kw., a drugie 35 m kw. Zamek otoczony był murem obronnym, wałem i fosą napełnioną wodą. W roku 1457 Kazimierz Jagiellończyk wykupił Księstwo Oświęcimskie, a w roku 1465 Żywiecczyznę.

Ze względu jednak na niepokoje w dalszym ciągu szerzone przez Skrzyńskich, Mikołaj Pieniążek z Witowic - starosta krakowski, wspomagany przez Piotra Komorowskiego - starostę liptowskiego i orawskiego, na polecenie króla Kazimierza Jagiellończyka zdobył i zburzył zamki w Barwałdzie, w Żywcu na Grojcu i zamek Wołek na Bukowcu, na zboczu Bujakowskiego Gronia (749 m).

W roku 1467 Kazimierz Jagiellończyk przekazał Żywiecczyznę w darze Piotrowi Komorowskiemu - herbu Korczak. Ostateczna inkorporacja księstw oświęcimskiego i zatorskiego do Polski nastąpiła w roku 1564. Odtąd dopiero granica księstwa oświęcimskiego stała się granicą państwa polskiego, a z dawnych terenów obu księstw utworzony został powiat śląski włączony do województwa krakowskiego.

Po inkorporacji księstwa zatorskiego do Polski, Zator stał się siedzibą sądu ziemskiego i miejscem odbywania sejmików przez szlachtę powiatu śląskiego, na których wybierano delegatów obu księstw na sejmik województwa krakowskiego w Proszowicach. Po I rozbiorze Polski władze austriackie dokonywały masowej wyprzedaży dóbr królewskich i kościelnych.

W roku 1778 Austria sprzedała w drodze licytacji starostwo zatorskie, jako byłą własność królów polskich, ostatniemu staroście zatorskiemu Fryderykowi Duninowi za 82 042 zł. W skład tych dóbr w roku 1785 wchodziły: Zator, Kęty, Wadowice, Ponikiew, Kaczyna, Chobot, Koziniec, Rzyki, Porąbka, Międzybrodzie, Brzeszcze, Bujaków, Kobiernice, Bielany, Brzezinka, Dwory, Monowice, stawy pod Lodzenicą, Trzebieńczyce, Piotrowice i Laskowa. Po jego śmierci klucz zatorski był w posiadaniu jego żony Zofii z Małachowskich, a następnie po jej śmierci w roku 1794 Tyszkiewiczów, a z początkiem XIX wieku należał do napoleońskiego generała Stanisława Wąsowicza h. Gozdawa. Żona generała Tekla, z domu Potocka, mocno zrujnowany zamek zatorski gruntownie wyremontowała. Po Wąsowiczach w roku 1817 zamek wraz z miastem i dobrami zatorskimi przeszedł w posiadanie krewnych Wąsowiczowej, Potockich.

W okresie porozbiorowym. Zator zaczął podupadać. Nazwa księstwa została jednak włączona do tytulatury cesarza austriackiego. Austria dla prawnego uzasadnienia i usprawiedliwienia dokonanego zaboru ziem polskich, powoływała się nie tylko na przelotną przynależność do Węgier księstw ruskich - Halicza i Włodzimierza, ale przypomniano też, że księstwa zatorskie i oświęcimskie, jako księstwa hołdownicze, przez jakiś czas przynależne były do Czech, będących składową częścią monarchii austriackiej. Stąd wynika nazwa zagarniętych przez Austrię ziem: Królestwo Galicji i Lodomerii z księstwami oświęcimskim i zatorskim i włączenie tych ziem w roku 1820 do powołanego na Kongresie Wiedeńskim Związku Niemieckiego, czyli federacji terytoriów pod zwierzchnictwem Austrii. Okres ten trwał do roku 1850 i cechował się nasileniem akcji germanizacyjnej objawiającej się m.in. wprowadzeniem języka niemieckiego nawet do urzędów szczebla gromadzkiego.

Wynika z tego, że tereny dzisiejszej wsi Międzybrodzie Bialskie (do 1924 roku Międzybrodzie Kobiernickie i Międzybrodzie Lipnickie jako tzw. królewszczyzny) po inkorporacji w roku 1564, włączone zostały do powiatu śląskiego, zaś Międzybrodzie Żywieckie, Czernichów i Tresna wchodziły w skład dóbr magnackiej rodziny Komorowskich (1467 - 1624), następnie królewskiej rodziny Wazów (1624 - 1676), Wielopolskich (1676 - 1838) i Habsburgów (1838 - 1945). W zakresie zaś wykonywania obowiązków poddańczych do założonego przez Komorowskich klucza folwarcznego w Starym Żywcu.

Po I rozbiorze Polski w roku 1772 Myślenice, Oświęcim, Żywiec i Wadowice należały do cyrkułu myślenickiego. W roku 1819 siedziba tego cyrkułu przeniesiona została do Wadowic. W roku 1867 cyrkuł wadowicki rozpadł się na 4 starostwa: bialskie, wadowickie, myślenickie i żywieckie. W roku 1908 powstało starostwo oświęcimskie, utworzone z części starostwa bialskiego i wadowickiego. Międzybrodzie Kobiernickie i Lipnickie należały do powiatu bialskiego. W roku 1867 powstały w Galicji gminy jednowioskowe z wójtem i przysiężnymi na czele. Przetrwały one do 1933 roku. Od roku 1934 powstawały gminy zbiorowe. Od 1934 roku Międzybrodzie Żywieckie, Czernichów i Tresna włączone zostały do gminy z siedzibą w Sporyszu. Należały do niej również Isep, Moszczanica, Oczków, Pewel Mała, Przyłęków, Świnna, Trzebinia i Zadziele.

Władzę w gminie sprawowała wybierana na 4 lata rada gminy, a organem wykonawczym był wójt i zarząd. Stan taki przetrwał do roku 1950. W marcu 1950 sejm uchwalił ustawę o terenowych organach jednolitej władzy państwowej. Likwidacji uległy organy wójtów, burmistrzów, starostów i wojewodów i ich zarządów. Ich rolę władzy wykonawczej przejęły prezydia rad narodowych wszystkich szczebli. W skład prezydium wchodził przewodniczący prezydium, jego zastępcy, sekretarz oraz członkowie, powoływani przez radę. Było to wyraźne odejście od monteskiuszowskiej zasady trójpodziału władzy. 18 stycznia 1950 roku uchwałą MRN na podstawie rozporządzenia Ministra Administracji Państwowej granice miasta Żywca zostały powiększone o gromady: Kocurów, Sporysz, Isep, Zabłocie oraz przysiółek Pawlusie. Wynika z tego, że Sporysz przestał być siedzibą gminy zbiorowej, a terytorium gminy zostało okrojone.

W 1954 roku nastąpiła zmiana podziału administracyjnego na szczeblu gminnym. W miejsce dotychczasowych dość dużych gmin zbiorowych powstają jednostki terytorialnie mniejsze, a w nich gromadzkie rady narodowe przeważnie 2 - 3 wioskowe. Siedzibą nowej gromadzkiej rady narodowej stała się teraz Tresna, obejmująca zasięgiem Tresną, Czernichów i Międzybrodzie Żywieckie. Władzą w takiej gromadzie była Gromadzka RN, a jej organem wykonawczym kilkuosobowe prezydium. W 1961 roku powstała Czterowioskowa gmina (Czernichów, Tresna, Międzybrodzie Bialskie i Międzybrodzie Żywieckie) z siedzibą w Czernichowie. W 1973 r. była kolejna reorganizacja. Nastąpił nawrót do gminnych rad narodowych z przewodniczącym rady na czele i wyraźne rozdzielenie władzy gminnej na uchwałodawczą (GRN) i wykonawczą (naczelnik gminy i podporządkowany mu urząd).

W roku 1990 po przemianach społeczno-politycznych w Polsce, zmianie ustroju i transformacji ustrojowej odbyły się nowe demokratyczne w pełni wybory do rad gmin. Nowa ustawa gminna przywróciła Urząd Wójtowski i Zarządy Gmin, jako organy wykonawcze, natomiast Rady Gmin pozostały organami uchwałodawczymi i kontrolnymi. Trzy kolejne kadencje po przemianie ustrojowej Wójtem Gminy w Czernichowie był były Naczelnik Gminy Adam Kos. W 2002r. Wójtem Gminy wybrany został Andrzej Grobelny. Od 2006 do 2018 roku funkcję Wójta Gminy pełni Adam Kos. W 2018 roku, po zmianach zasad kadencyjności organów jednostek samorządu terytorialnego, Wójtem Gminy Czernichów na okres 5 lat wybrana została Barbara Kos-Harat.

 

Bibliografia:

1. Piotr Stachura. Międzybrodzie Bialskie. Dzieje i obyczaje. Kraków 1998 rok.
2. Mieczysław Czulak. Międzybrodzie Żywieckie. 1998 rok.
3. Mieczysław Czulak. Międzybrodzie Bialskie w krajobrazie. 1994 rok.
4. Józef Putek. O zbójnickich zamkach, heretyckich zborach i oświęcimskiej Jerozolimie. Kraków 1938 rok.